MARRAZUZENEAN DAGO GEZURRA. SOINUAREKIN ETA SOINUAREN BITARTEZ MAPEOAK EGIN
Hillel Schwartz & Xabier Erkizia
ekainak 11-15, Uharte zentroa, Uharte (Nafarroa)
Antolatzaileak: Uharte zentroa, audiolab – Tramontana
www.centrohuarte.es/eu/la-linea-es-el-engano-soinuarekin-eta-soinuaren-bitartez-mapeoak-egin

Jaio aurretik, mundua ia soinuaren bidez bakarrik mapeatzen dugu. Uteroan, leku sentsaziora modu egokian gerturatzen gara, gertuko edo urrutiko soinuen presentziaren arabera, soinu argiak edo lausoak, erritmikoak edo bat-batekoak, izan ere, bista, ukimena edo dastamena aukera fisikoek mugatuak daude.

Ostetrek fetuaren posizioa identifikatu dezakete egun, bai eta, hazkuntzaren trazua egin ultrasoinuak erabiliz; seigarren hilabetetik aurrera, fetua eta ongi garatutako bere entzumena, amaren gorputzarekiko bere kokalekua mapeatzen hasten da eta une berean, bere ama hizkuntzen mintzaira eta inflexioak antzematen hasten da.

Eta jaioberriek haurren monitore bidez gurasoen zaintza sonikoa pairatu dezaketen bitartean, gazteek euren soinu egoerak ikuskatzen jarraitzen dute. Beraz, argudiatu liteke, soinu-artearen inguruko praktika izan ordez, gure inguruaren soinu-mapak egitea uste duguna baino askoz naturalagoa dela.

Hala eta guztiz ere, Europako komertzio eta kultura gorenaren programa gisa, kartografia bisuala izan da hein handi batean (batzuetan ukimen bidezkoa, globo topografikoak kasu). Zer gertatuko litzateke soinura itzuliko bagina gure gorputzak, auzoak, nazioak, kontinenteak eta unibertsoa bera trazatzeko? Ez da espekulazio huts bat. Mendearen hiru laurdenetan, mediku, hirigile, ekologista akustiko, astronomo, itsas-komandante eta ozeanografoek lurralde biofisiko, geologiko, kultural, sozial, militar eta metropolitakoei zentzua emateko zundaketak oinarri izan dituzte. Ikasleek ikasketa akademikoak garatzeko, kontuan izaten dituzte soinuaren frekuentziak, gamak eta kidetasunak sirena, burrunbari, bozina eta su alarmak diseinatzerakoan; legegile eta arkitektoek soinu kodeak sortzen eta kontsultatzen dituzte hiri edo hiri inguruko paisaia eta soinu paisaia aintzat hartuz; jolas parkeetako eta jatetxeetako jabeek zein zinegileek soinuaren erabilera sofistikatua izan ohi dute giroa sortzeko, ibilbideak egitean eta memoria lantzean; baleontziek, arrantzaleek eta urpekariek harrapakinaren jarraipena egitean, teknologia goreneko sonarrak erabiltzen dituzte.

Hala eta guztiz ere, egia da gure eguneroko bizitzan ez ditugula soinuaren bidearen baitan antolatzen bidaia edo lanak, mapa horiek gurekin daramatzagula baieztatu dezakegun arren, nahiz eta sotilak eta ez oso sistematikoak izan, mapa akustiko-kognitibo hauek egiten edo esaten duguna baldintzatzen dute gauden lekuan egonda.

Koiuntura historiko hau, soinu kartografikoaren, bitarteko, metodo, meritu eta erresonantziaren pausu bakoitzean, gure gorputzetatik, komunitateetaraino, probintzietatik, muga nazionalak zeharkatzen dituzten ibai eta mendietara, zurrusta lasterretatik eta ekosistema globaletako izotz fluxuetatik, galaxietako materia beltzera ikertzea, intelektualki atsegingarria eta soziokulturalki ezinbestekoa zirudien. Entzutea alde batera utzi ez dugunez ikasketa prozesuetan, gehiago ikas dezakegu norabide guztietan entzuten duguna adierazten badugu.

PROGRAMAREN ESKEMA 

Soinuaren izaeraren sarrera batekin hasiko gara, bere espazialitateari eta irismen geoteknikoari (talka eta inportazioa) so eginez. Jarraian, kartografiaren moduak, bitartekoak eta ondorioak aztertuko ditugu soinuaren bidez, giza-gorputzetik hasita, komunitatera, polisera, planetara eta kosmoseraino iritsi arte.

Modu honetan, beti jo ahal izanen dugu soinu esperientzia intimo eta bertakora, muga kartografikoak zabaltzen ditugun eran eta soinuaren eta ohiko kartografiaren kontrasteak arakatzen ditugun heinean. Nola eragin dezake soinuak bultzatutako kartografia batek ohiko kartografiaren gaineko zalantzei? Nola eragin esaterako, lur eta ur masei, kurbadura eta topografia arazoei edo mugen aferari?

Zein elementu edo dilema ageri dira lehenengo planoan? Noiz komeni da gehiago soinu mapa bat edo beste mota bateko mapa bat? Abiapuntu galdera hauek hartuta, lantegiko partaideek soinu mapa propioak diseinatu eta osatuko dituzte, espazio berezi batean edo leku baten momentu zehatz batean zentratuz.

NORI ZUZENDUA DAGO?

Mapeoaren inguruan, batez ere soinu mapeoaren inguruan eta geografian interesa duten artista, sortzaile, eta pertsonei zuzendua.

DATA ETA ORDUTEGIAK

Ekainaren 11tik 15era, 15:30etik, 19:30era. Goizetan, parte hartzaileek proiektuak garatzeko tartea izanen dute baina nahi izanez gero, arratsaldez besterik etorri daitezke lantegira.

IZEN EMATEA

Izen emate kuota 15 eurokoa da

Bete formularioa ekainaren 3a baino lehen.

Iruñerriatik kanpo bizi diren pertsonentzat bidaia laguntza eskatzeko aukera dago, 100 euroko bost laguntza. Bost pertsonak baino gehiagok laguntza eskatzen badute, formularioko galdetegian oinarrituko gara laguntzak emateko.

ELKARLANA

Lantegi hau, Audiolabekin elkarlanean gauzatuko da Tramontana III proiektuaren baitan.

HILLEL SCHWARTZen INGURUAN

Hillel Schwartz kultura historialaria, poeta eta itzultzailea da. “Emergentzia”ren jatorriaren eta kontzeptu aldakorren inguruan egindako gaurkotasun ikerketengatik “Berlin Kultur-historia saria” jaso zuen 2014an Berlingo akademia Amerikarraren eskutik. Historiagile gisa soinuaren inguruko lanak egiteagatik ezaguna da (Making Noise: From Babel to the Big Bang, and Beyond, 2011), bai eta errepliken ingurukoengatik (The Culture of the Copy: Striking Likenesses, Unreasonable Facsimiles, 1996 eta 2014) eta dieten ingurukoengatik (Never Satisfied: A Cultural History of Diets, Fantasies, and Fat, 1986).

Sunny Jungekin elkarlanean hizkuntza korearretik egindako itzulpenen lana dira bi poesia bolumen: Kim Nam-jo, Rain, Sky, Wind, Port (2014); Ko Un, Abiding Places: Korea South and North (2006; Balcones sarian finalista).

2009 eta 2014 artean medikuntza kasuetako kudeaketa konpainia bateko sortzaileetako bat eta zuzendaria izan zen. Bertan, pazienteak arazo konplexuetan laguntzen saiatu ziren, horretarako mediku, botikari, gizarte langile, zaintzaile, senitarteko eta lagunen koordinazioa bultzatzen zutelarik. Esperientzia hau abiapuntu izanik sortu zen Long Days Last Days: A Down-to-Earth Guide for Those at the Bedside (2012).

Brandeis, Berkeley eta Yale unibertsitateetan graduatua, Hillel Schwartz ikertzaile independentea da, noizean behin, irakasle lanetan aritu da historia, literatura, ikasketa erlijiosoetan, komunikazioan eta ikusizko arte departamentuetan, azken aldiz Kaliforniako San Diego hiriko unibertsitatean, bertan, Sixth Collegeeko kurrikuluko zuzendaria izan zen kultura eta teknologia sailean. Estatu Batuetako artearen inguruko ikerketa publiko eta pribatu askotan ikertzaile izan da eta Hannoverreko EXPO200 The Future of the Past pabiloiko diseinuan parte hartu zuen.

XABIER ERKIZIAren INGURUAN

Soinu artista, irratiko esataria, itzultzailea eta kazetaria. Pertsona, soinua eta euskarri ezberdinen ikerketan oinarritzen da bere lana. Egoera, soinu instalazio, grabaketa, musika konposizio, irrati sorkuntza eta talde lan eta inprobisazio proiektuetan aritzen da. Europa, Amerika eta Asiako hainbat lekutan garatu ditu ekimenak azken 15 urteetan. 2000 urtean hasita Otras Músicas ERTZ festibala taldean zuzentzen du eta Artelekuko AUDIOLAB soinu laborategia koordinatzen du, maiztasunez komunikabide desberdinetan aritzen da batez ere prentsa idatzian eta irratian.

Lantegia – La línea es el engaño

Kartela: La línea es el engaño

AUDIOLABek parte hartzen eta gomendatzen du:
CHARIVARIA
2017ko urriak 6  – 2018ko urtarrilak 28  CENTRO CENTRO, Madrid

Erakusketa eder honetan parte hartzen dugu Xabier Erkiziaren instalazio batekin eta Nader Koochaki, Iturengo joaldunak eta Soinumapa.net-n hainbat piezarekin. 

erakusketarn webgunetik:

Charivaria es una exposición sobre cómo se posicionan las personas en el espacio publico con sonido.

Ampliando algunos de los caminos de la iconografía, la experimentación sonora y la historia del arte, Charivaria propone relatos que se centran en el trabajo de los herreros, las campanas y sirenas, las cencerradas, la fiesta, la protesta, la música mendicante, los carnavales y ritos, para sugerir genealogías hipotéticas sobre el uso del sonido como modo de ocupación del espacio público. Estos relatos sincrónicos se formulan a partir de recursos sonoros, visuales, documentales, escultóricos y de archivo que abarcan desde los inicios de la Edad Moderna en Europa hasta la actualidad.

La exposición parte de la idea de que el sonido es “indelimitable”, como define el escritor Pascal Quignard, “no entiende ni de paredes ni de tapices” y atraviesa lo público para introducirse en lo privado y viceversa.

A través de un recorrido histórico, la muestra saca a la luz los primeros oficios expulsados a los límites de las ciudades a causa del sonido que emitía su trabajo –caldereros, herreros, latoneros, cuchilleros y chisperos– y la apropiación por parte de las clases populares de estos ruidos prohibidos. Calderos, sartenes, cacerolas y cencerros han sido herramientas básicas de la protesta sonora desde el siglo XVII en Europa, tanto en el contexto rural como en el urbano, contra los que incumplían las normas comunitarias. El título de la exposición, Charivaria, hace referencia precisamente a uno de estos usos, la cencerrada (conocida en francés como charivari), la costumbre popular de humillar con ruido.

En un recorrido simétrico de la exposición, se analiza la importancia de las campanas y las sirenas en la construcción de identidades y territorios y cómo, en la subversión del uso habitual de estos instrumentos de infraestructura urbana, se consiguen generar distintas ideas de gobierno.

La muestra aborda la recuperación de los sonidos de la cencerrada en años más recientes usando obras que muestran cómo la ciudadanía quiere tomar posición en las calles. Las caceroladas que arrancaron con fuerza en Argentina tras el Corralito, se convirtieron en protagonistas contra los abusos de las clases políticas y financieras y demostraron ser una valiosa herramienta para el movimiento antiglobalización desde 2001. En mayo de 2011, los llamados «indignados» tomaron las plazas también al ritmo de caceroladas o cencerradas modernas. Algunas de las grabaciones que documentaron estos momentos de crisis sistémica se pueden escuchar en la exposición.

Charivaria se aproxima también a la cultura sonora desarrollada en torno al carro. El carro de bueyes, o “carro chillón”, es un antiguo carro de eje móvil cuyo sistema de frenado generaba un sonido peculiar, conocido como «ruido infernal» por muchos cronistas del pasado. Los ejes de aquellos carros se prestaban a ser afinados o diseñados, lo que puede ser comprendido como un antecedente primitivo del llamado «diseño sonoro».

Una sección central de la exposición está dedicada a mostrar el trabajo de músicos y artistas que toman la calle como escenario para construir identidades subalternas, históricamente asociadas a la pobreza. Un último apartado se centra en el sonido como medio fundamental de carnavales, festividades invernales, solsticios y procesiones en distintas culturas europeas.

Más de noventa contribuidores:
#ATMÓSFERA::SUSTRATO_RUIDO, Acoustic Mirror, Akio Suzuki y Aki Onda, Albert Uderzo, Archivo de la FAL-CNT, Arcipreste de Hita, Arseny Avraamov, Atahualpa Yupanqui, AU (Óscar Barras + Tomás Benito), Barry Blesser and Linda-Ruth Salter, Caroline Kraabel, Chi lo sà (Enrique Escorza), Cuidadoras de Sonidos, Didier Petit de Meurville, Edoardo Perino, Elana Mann, Emilio Arrieta, Escoitar, Fran MM Cabeza de Vaca y María Salgado, Francisco Alonso, Francisco Marcos Fernández, Georges de La Tour, Grupal Crew Collective, Infernal Noise Brigade, Isidoro Valcárcel Medina, Jacopo Bassano, Jacques Attali, Joan Cardells Alemán, Joaquín Calvo-Sotelo, José Antolín Nieto Sánchez, José Castelaro, José Luis Alonso Ponga, José M. Gutiérrez, José María Díez Borque, Antonio Domínguez Ortiz y Antonio Bonet Correa, José María Hernandez Montalvo, José Val del Omar, Juan Cantizzani, Juan de Zabaleta, Julio Caro Baroja, Krapoola, La escucha Atenta, La Romería de los Voltios, Leopoldo López Sala, Linda Tedsdotter, Lise Autogena y Joshua Portway, Llorenç Barber, Luc Ferrari, Luca Rullo, Marcelo Expósito, María Andueza, Mark Bain, Max Brandt, Miguel de Cervantes, Miguel Gamborino, Mikel R. Nieto, Moondog, Nader Koochaki, Natalia Figueroa, Nicolaes Maes, Nilo Gallego, Norton Park Group, Pablo Sanz, Pannemaker, Pauline Oliveros, Peoples Microphony Camerata, Peter Ablinger, Pieter Brueghel el Viejo, Rafael SMPA, Relentless, René Fülöp-Miller, René Goscinny, República Ibérica Ruidista, Richard Eigner, Sean Meehan, Seguidor del Bosco, Sergei Rumiantsev, Steve Goodman, Tamio Shiraishi, The Space Lady, Tony Schwartz, Ultra-red, Vagina Dentata Organ, Vivian Caccuri, William Hogarth, Xabier Erkizia y Xoan Xil López.

Los comisarios:
Andrea Zarza (1986) es archivera y licenciada en filosofía. Nacida en Madrid, desde 2011 vive en Londres donde trabaja como comisaria en el archivo sonoro de la British Library. Ha trabajado con el archivo del London Musicians Collective en University of the Arts London Archives and Special Collections Centre, en el Deep Listening Institute (Kingston, NY, U.S.A.) y en Pacifica Radio Archives (Los Angeles, CA, U.S.A.). Ha comisariado instalaciones sonoras para el Meltdown Festival de David Byrne (Southbank Centre, London) o para la exposición No Play en NGBK (Berlin, Alemania) y producido programas de radio para NTS, BBC 3, Resonance FM y RRS Radio Reina Sofía. Su sello discográfico Mana Records, llevado junto con Matthew Kent, se dedica a publicar obras que se encuentran en la intersección del sonido contemporáneo y de archivo.

José Luis Espejo (1983) es comisario, investigador y docente. Ha estudiado historia del arte en Madrid, Buenos Aires y Oxford y en los últimos años ha centrado sus investigaciones en las relaciones entre el arte y la cultura de la escucha. Ha comisariado los ciclos de conciertos Archipiélago en el Museo Reina Sofía y Arrecife en CentroCentro y co-comisarió las cinco instalaciones site-specific en espacios públicos que formaron parte de Entzumen Behatokia / Observatorio de la Escucha en el marco de la Capitalidad Europea de la Cultura Donostia-San Sebastián 2016. Previamente, realizó Resonancia, también en el Museo Reina Sofía, donde se analizó la reverberación del edificio con seis conciertos. Publica sus investigaciones indistintamente en radio-cápsulas y textos con ejemplos como Cárcel de oro y Richard Hamilton en Radio Reina Sofía; Una utopía más que apetecible, junto con Andrea Zarza en MASE 2015 o Políticas de un espacio aural, en ARTe SONoro, La Casa Encendida. Coordina el módulo de Teoría e Historia en el Máster de Industria Musical y Estudios Sonoros en la Universidad Carlos III de Madrid.

IBAR OIHAR: GIPUZKOAKO URAK SOINU BIDEZ du izena AUDIOLAB elkarteak egin duen azkeneko proiektuak.

Donostiako Cristina-Enea fundazioaren eta Gipuzkoako ur kontsortzioaren enkarguz egindako egitasmo honek, Gipuzkoako lurretan jaio eta hiltzen diren ibaien entzunaldi saiakera bat osatu nahi du, ibaiaren inguruan bizi diren gipuzkoarrek ibaiekiko duten edo izan duten harremana aztertzeko heburuarekin.

Lehen pauso honetan DEBA ibaia hartu dugu lanerako gai gisara. Egitasmoak beraz, Gipuzkoako mendebaldeko bailaran egindako ikerketa eta bilketa lan bat izan du oinarri, orain SOINUMAPA.NETen azpimapa moduko batean aurkezten dena: http://gipuzkoakour.eus/IbarOihar/.

Ekainatik aurrera, proiektua bere osotasunean biltzen duen erakusketa-instalazio ibiltaria erakusgarri egonen da Deba ibaiak gurutzatzen dituen herrietako hainbat kultur espaziotan, Gatzagatik hasita Debaraino.